Ο θεσμός της ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης, παρέχοντας εξειδικευμένες και επιστημονικά τεκμηριωμένες γνώσεις, αποτελεί έναν ακρογωνιαίο λίθο για την υποστήριξη και την ενίσχυση του έργου του δικαστή. Η συμβολή του είναι καθοριστική στη διαδικασία αναζήτησης της ουσιαστικής αλήθειας και της απονομής της Δικαιοσύνης, ιδίως σε περιπτώσεις όπου οι ψυχικές καταστάσεις ή η συμπεριφορά ενός ατόμου διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο. Μέσα από την εφαρμογή της επιστήμης της ψυχιατρικής, ο πραγματογνώμονας μπορεί να αποσαφηνίσει περίπλοκα ζητήματα που απαιτούν εξειδικευμένη κατανόηση και αντικειμενική αξιολόγηση.

Το αντικείμενο της ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης καλύπτει ένα ευρύ φάσμα περιπτώσεων, τόσο στο πεδίο του Αστικού όσο και του Ποινικού Δικαίου. Ενδεικτικά, περιλαμβάνει:

• Τη θέση ενός προσώπου σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης, όταν κρίνεται απαραίτητο λόγω αδυναμίας αυτοδιαχείρισης ή διαχείρισης των υποθέσεών του.
• Την αξιολόγηση της εγκυρότητας ή προσβολής διαθήκης, με βάση την ψυχική κατάσταση του διαθέτη κατά τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης.
• Την εκτίμηση της ανάγκης υποβολής ενός ατόμου σε διαδικασία ακούσιας ψυχιατρικής εξέτασης ή/και νοσηλείας, προκειμένου να προστατευθεί τόσο το ίδιο το άτομο όσο και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
• Ζητήματα που σχετίζονται με ενδοοικογενειακές ή γονεϊκές σχέσεις και συμπεριφορές, όπως για παράδειγμα η διαχείριση της επιμέλειας ανηλίκων ή η εκτίμηση της ψυχολογικής κατάστασης των μελών της οικογένειας.
• Την αξιολόγηση της ικανότητας καταλογισμού ενός ατόμου, όταν αυτό εμπλέκεται σε ποινικές υποθέσεις και εξετάζεται το αν είχε την ικανότητα να αντιληφθεί τη βαρύτητα των πράξεών του ή να ελέγξει τη συμπεριφορά του.
• Την εκτίμηση της ανάγκης διατήρησης, αντικατάστασης ή άρσης υποχρεωτικών θεραπευτικών μέτρων, όπως αυτά επιβάλλονται σε περιπτώσεις όπου η θεραπεία αποτελεί μέρος ποινικής απόφασης.
• Τη διερεύνηση της εξάρτησης από τοξικές ουσίες, ιδίως σε περιπτώσεις όπου η εξάρτηση συνδέεται με εγκληματικές ή άλλες κοινωνικά επιζήμιες συμπεριφορές.

Η ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη, με τον συνδυασμό επιστημονικής ακρίβειας και κοινωνικής ευαισθησίας, συμβάλλει ουσιαστικά στην αποσαφήνιση σύνθετων ζητημάτων, αναδεικνύοντας την ψυχοκοινωνική διάσταση των υποθέσεων και υποστηρίζοντας τη λήψη δίκαιων και τεκμηριωμένων αποφάσεων.